ภายในช่องปากของเรา มีตะกอนแข็งที่เรียกว่า “หินปูน” สะสมอยู่บนผิวฟัน ซึ่งเกิดจากการรวมตัวของคราบแบคทีเรียที่ไม่ได้รับการกำจัดออก เมื่อปล่อยไว้คราบเหล่านี้ก็จะสะสมตัว นานวันเข้าก็จะแข็งตัวกลายเป็นหินปูน ยึดติดกับผิวฟันอย่างแน่นหนา จนไม่สามารถขจัดออกได้ด้วยการแปรงฟันตามปกติ
หินปูนเป็นอันตรายต่อสุขภาพช่องปาก เป็นแหล่งสะสมของแบคทีเรีย ก่อให้เกิดการอักเสบของเหงือก เนื้อเยื่อรอบๆ ฟันถูกทำลาย นำไปสู่โรคปริทันต์ ฟันโยก และอาจสูญเสียฟันไปในที่สุด นอกจากนี้ หินปูนยังเป็นสาเหตุหลักของกลิ่นปากอีกด้วย
หินปูนคืออะไร คราบหินปูนบนฟันเกิดจากอะไร
หินปูนในช่องปาก (Dental calculus) คือ คราบแข็งสีเหลือง สีน้ำตาลหรือสีดำ ที่สะสมบนฟัน เกิดจากการสะสมของแบคทีเรีย เศษอาหาร น้ำลาย และแร่ธาตุในช่องปาก โดยแบคทีเรียในช่องปากจะย่อยสลายเศษอาหารที่ตกค้างอยู่ตามซอกฟัน เกิดเป็นคราบฟิล์มเหนียวๆ บนผิวฟัน เรียกว่า คราบพลัค (Dental plaque)
หากคราบพลัคนี้ไม่ได้รับการกำจัด จะค่อยๆ สะสมหนาขึ้นและแข็งตัวกลายเป็นหินปูน ซึ่งหินปูนสามารถเกาะได้ทั้งบนผิวฟันเหนือร่องเหงือกและใต้ร่องเหงือก
หินปูนเป็นสาเหตุหลักของปัญหาสุขภาพช่องปากหลายประการ เช่น
- ฟันผุ: เกิดจากกรดที่ผลิตโดยแบคทีเรียในหินปูนจะกัดกร่อนชั้นเคลือบฟัน ทำให้เกิดฟันผุ
- โรคเหงือกอักเสบ: หินปูนกระตุ้นให้เหงือกเกิดการอักเสบ บวมแดง และเลือดออกง่าย
- โรคปริทันต์: หินปูนใต้ร่องเหงือกเป็นสาเหตุของโรคปริทันต์ ซึ่งอาจนำไปสู่การสูญเสียฟัน
- กลิ่นปาก: หินปูนเป็นแหล่งสะสมของแบคทีเรียซึ่งเป็นสาเหตุของกลิ่นปาก
ควรไปขูดหินปูนเมื่อไหร่
โดยทั่วไปควรไปรับการขูดหินปูนทุกๆ 6 เดือน แต่หากไม่มีเวลาให้ลองสังเกตตัวเองว่ามีอาการเหล่านี้หรือไม่
- มีคราบหินปูนที่เห็นได้ชัด จะเห็นเป็นคราบสีน้ำตาล เหลือง หรือดำบนฟันตามแนวที่ติดกับเหงือก
- เหงือกบวมแดง เลือดออกง่ายเวลาแปรงฟันหรือเวลาใช้ไหมขัดฟัน
- มีกลิ่นปาก
- รู้สึกว่าฟันขยับหรือหลวมๆ เพราะหินปูนทำให้โครงสร้างรอบฟันเสียหาย
- เหงือกร่น เพราะหินปูนทำให้เหงือกถอยลงจากฟัน ทำให้ฟันดูยาวขึ้น
- รู้สึกเสียวฟัน
ถ้ามีอาการข้างต้น ถือว่าเป็นสัญญาณให้รีบไปรับการขูดหินปูนจากทันตแพทย์
กำจัดหินปูนในปากด้วยตนเอง
ในกรณีที่มีหินปูนเกาะบนฟันอยู่แล้ว และไม่ใช่กรณีป้องกันแต่เป็นกำจัดหินปูน ไม่แนะนำให้ทำเองเพราะหินปูนเป็นคราบแข็งที่เกาะแน่นบนผิวฟัน จำเป็นต้องใช้เครื่องมือเฉพาะทางโดยทันตแพทย์ ไม่ควรหาซื้อเครื่องมือมาทำเองเพราะอาจทำให้บาดเจ็บ เป็นแผล รวมถึงอาจทำให้ติดเชื้อได้
วิธีลดการเกิดคราบหินปูนด้วยตัวเอง
หากต้องการลดการเกิดคราบหินปูน (ไม่ใช่การกำจัด การกำจัดทำโดยการขูดหินปูนเท่านั้น) สามารถทำได้ดังนี้
- แปรงฟันอย่างน้อยวันละสองครั้ง โดยใช้เวลาอย่างน้อยสองนาทีในแต่ละครั้ง ใช้แปรงฟันที่มีขนาดเหมาะสมและมีขนนุ่ม เพื่อไม่ให้ทำร้ายเหงือกและเคลือบฟัน
- ใช้ไหมขัดฟันเพื่อลดการสะสมของคราบพลัคและคราบหินปูนระหว่างฟัน ซึ่งเป็นส่วนที่แปรงสีฟันไม่อาจเข้าถึงได้
- ใช้น้ำยาบ้วนปากที่มีสารฟลูออไรด์หรือสารต้านแบคทีเรียเพื่อช่วยลดการเกิดคราบพลัคและหินปูน
- ลดการบริโภคอาหารและเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลสูง เพราะน้ำตาลเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดคราบพลัคและคราบหินปูน การลดการบริโภคอาหารและเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลสูงสามารถช่วยลดการสะสมของคราบเหล่านี้ได้
- หลีกเลี่ยงอาหารและเครื่องดื่มที่มีสีเข้ม เช่น กาแฟ, ชา, และไวน์แดง, เพราะอาหารและเครื่องดื่มเหล่านี้สามารถทำให้เกิดคราบบนฟันได้ง่าย
- ดื่มน้ำมากๆ เพราะน้ำช่วยล้างเศษอาหารและแบคทีเรียออกจากช่องปาก และช่วยเพิ่มการผลิตน้ำลาย ซึ่งน้ำลายช่วยป้องกันการเกิดคราบหินปูน
- เลิกสูบบุหรี่และการใช้ผลิตภัณฑ์ยาสูบ เพราะการสูบบุหรี่และการใช้ผลิตภัณฑ์ยาสูบเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดหินปูนและโรคเหงือก
- ไปพบทันตแพทย์เป็นประจำทุก 6 เดือนหรือตามคำแนะนำ เพื่อตรวจสุขภาพช่องปากและทำความสะอาดฟัน หากเจอปัญหาทันตแพทย์จะได้สามารถตรวจเจอและแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับคราบหินปูนได้ตั้งแต่เนิ่นๆ
ไม่มีวิธีขจัดหินปูนตามธรรมชาติได้ มีแค่ลดการเกิดหินปูนเท่านั้น ดังวีดีโอด้านล่างนี้:
หินปูนใต้เหงือกสีดำ คืออะไร
หินปูนใต้เหงือกสีดำอาจเกิดจากการสะสมของหินปูนหรือคราบหินปูนที่มีสีเข้มหรือสีดำ ซึ่งเป็นผลมาจากแบคทีเรีย, เศษอาหาร, และสารอื่นๆ ที่เกาะตัวกันและกับผิวฟันหรือตามขอบเหงือก
คราบหินปูนมีหลายสี เช่น สีเหลือง, น้ำตาล, และสีดำ สีของหินปูนสามารถแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น ประเภทของอาหารและเครื่องดื่มที่บริโภค, การสูบบุหรี่, และการดื่มเครื่องดื่มที่มีสีเข้ม เช่น กาแฟ, ชา, หรือไวน์แดง รวมถึงเหงือกอาจเลือดออก และระยะเวลาที่คราบหินปูนอยู่บนฟัน
หินปูนใต้เหงือกสีดำอาจเป็นการสะสมหินปูนระยะยาวที่ไม่ได้รับการดูแลทำความสะอาดอย่างเหมาะสม ซึ่งการสะสมของหินปูนมากๆ สามารถนำไปสู่ปัญหาสุขภาพช่องปากที่ร้ายแรงได้ เช่น โรคเหงือกอักเสบ โรคปริทันต์ หรือแม้กระทั่งการสูญเสียฟันได้
มีหินปูนใช้น้ำยาบ้วนปากอะไรดี
มีโฆษณาน้ำยาบ้วนปากบางยี่ห้อบอกว่าสามารถกำจัดหินปูนออกได้ ซึ่งไม่เป็นความจริง น้ำยาบ้วนปากไม่สามารถกำจัดหินปูนได้ ทำได้แค่ลดการเกิดหินปูนเท่านั้น
ควรเลือกน้ำยาบ้วนปากที่ช่วยลดการสะสมของคราบพลัคและแบคทีเรียดังนี้
น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของ Chlorhexidine gluconate ต้องปรึกษาทันตแพทย์ก่อนใช้ เพราะอาจมีอาการแพ้ได้
- ช่วยฆ่าแบคทีเรียและลดการสะสมของคราบจุลินทรีย์
- เหมาะสำหรับผู้ที่มีปัญหาหินปูนสะสมมาก
น้ำยาบ้วนปากที่มีฟลูออไรด์:
- ฟลูออไรด์ช่วยเสริมสร้างเคลือบฟัน
- ช่วยป้องกันการเกิดฟันผุ
วิธีใช้
- กลั้วน้ำยาบ้วนปากประมาณ 30 วินาที หลังแปรงฟันและใช้ไหมขัดฟัน เช้าและก่อนนอน
- ไม่ควรกลืนน้ำยาบ้วนปาก
- ควรเลือกน้ำยาบ้วนปากที่เหมาะกับความต้องการของแต่ละบุคคล
