ฟันเก คืออะไร ควรจัดฟันไหม ต้องถอนฟันหรือเปล่า

ในทางทันตกรรม ภาวะที่ฟันเรียงตัวไม่เป็นระเบียบ หรือที่มักเรียกกันว่า “ฟันเก” นั้น หมายถึง ภาวะที่ฟันมีการเรียงตัวผิดปกติไปจากตำแหน่งปกติ ส่งผลกระทบต่อการบดเคี้ยว การออกเสียง สุขภาพช่องปาก และความมั่นใจ สามารถเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น กรรมพันธุ์ ขนาดขากรรไกร ฯลฯ และส่งผลต่อการทำความสะอาด การย่อยอาหาร และบุคลิกภาพ การรักษาขึ้นอยู่กับความรุนแรง โดยทันตแพทย์จะวางแผนการรักษาที่เหมาะสม ซึ่งอาจรวมถึงการจัดฟันด้วย

เทคโนโลยีทันตกรรมปัจจุบันช่วยให้การรักษาฟันเรียงตัวผิดปกติ มีประสิทธิภาพสูงขึ้น ผู้ใหญ่เองก็สามารถเข้ารับการรักษาได้เช่นกัน ดังนั้น ควรรีบปรึกษาเพื่อรับการวินิจฉัยและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม

สารบัญ

ฟันเกคืออะไร

ฟันเก คืออะไร ลักษณะของฟันเก

ฟันเก (Crooked, misaligned teeth) คือ ฟันที่ขึ้นมาแล้วมีลักษณะบิดเบี้ยวไปจากแนวฟันปกติ มักเกิดขึ้นพร้อมกับฟันซ้อน ฟันเกสามารถเกิดได้จากหลายสาเหตุทั้งพันธุกรรม พฤติกรรมในวัยเด็ก หรือการสูญเสียฟันน้ำนมก่อนกำหนด ส่งผลต่อทั้งบุคลิกภาพ สุขภาพช่องปาก และประสิทธิภาพในการบดเคี้ยว

ฟันเก เกิดจากอะไร

ฟันเกสามารถเกิดขึ้นได้ทั้งในฟันน้ำนมและฟันแท้ ฟันน้ำนมบางครั้งอาจเคลื่อนที่ไปยังตำแหน่งที่ทำให้ฟันเกได้เพราะฟันอาจขึ้นมาบนเหงือกที่มีพื้นที่ไม่เพียงพอที่จะให้ฟันขึ้นแบบปกติ

นิสัยของเด็กที่ติดการดูดจุกนมหรือดูดนิ้วโป้งก็สามารถทำให้เกิดฟันเกได้จากแรงดันที่เกิดขึ้นในช่องปาก, กรรมพันธุ์เองก็มีผลทำให้ฟันเกได้, การได้รับการบาดเจ็บจนทำให้ฟันน้ำนมหลุดก่อนกำหนด ฟันแท้ที่ขึ้นตามมาก็อาจเกได้ แต่การมีฟันน้ำนมเกไม่ได้แปลว่าฟันแท้จะเกด้วย

ปัญหาอื่นๆ ที่ทำให้เกิดอาการฟันเกได้แก่:

ฟันน้ำนมหลุดเร็ว

ฟันน้ำนมหลุดเร็ว ทำให้ฟันเกได้

เมื่อฟันน้ำนมหลุดเร็วกว่ากำหนด ฟันแท้ที่ขึ้นแทนอาจเอียงหรือเกได้ เพราะฟันแท้มีขนาดใหญ่กว่าฟันน้ำนม เมื่อฟันน้ำนมหลุดเร็วกว่ากำหนดแปลว่าขนาดขากรรไกรยังเจริญเติบโตไม่พอที่จะมีขนาดเหมาะสมสำหรับฟันแท้

ขนาดขากรรไกร

วิวัฒนาการของมนุษย์ส่งผลให้ขากรรไกรเล็กลง ในขณะที่ฟันยังมีขนาดเท่าเดิม ฟันจึงเบียดกันและทำให้เกิดฟันเก

นิสัยในวัยเด็ก

การดูดนิ้ว ดูดจุกขวดนม หรือการหายใจทางปาก ส่งผลต่อพัฒนาการของขากรรไกรและฟัน

กรรมพันธุ์

รูปหน้า ขากรรไกร ฟัน สามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้

ปัญหาสุขภาพช่องปาก

การไม่ไปพบทันตแพทย์เป็นประจำอาจทำให้เป็นโรคเหงือก ฟันผุ ส่งผลต่อการเรียงตัวของฟันและปัญหาอื่นๆ ได้

โภชนาการ

ภาวะขาดสารอาหาร โดยเฉพาะในวัยเด็ก ส่งผลต่อการพัฒนาโครงสร้างฟันอาจทำให้เกิดฟันผุและฟันเกได้

อุบัติเหตุ

อุบัติเหตุที่กระแทกบริเวณใบหน้าหรือปาก ทำให้ฟันเกหรือหลุดได้

ปัญหาที่อาจเกิดขึ้นจากฟันเก

หลายๆ ครั้งฟันเกส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของคนไข้ เช่น ส่งผลต่อความสามารถในการบดเคี้ยว อาจทำให้เกิดความเจ็บทุกครั้งที่ทานอาหาร นอกจากนี้บางคนอาจรู้สึกไม่มั่นใจในรูปลักษณ์ของตัวเองเวลายิ้มมากเสียจนกระทั่งหยุดยิ้ม หรือหลีกเลี่ยงการเข้าสังคมไปเลย

ปัญหาอื่นๆ ที่อาจเกิดขึ้นจากฟันเก ได้แก่:

โรคเหงือก – การทำความสะอาดฟันเกนั้นยากกว่าการทำความสะอาดฟันตามปกติ ซึ่งอาจนำไปสู่การเกิดฟันผุและโรคเหงือก หากไม่ได้รับการรักษาก็จะนำไปสู่โรคปริทันต์ ซึ่งเป็นอาการที่รุนแรงขึ้นไปอีกและสามารถทำลายกระดูกและฟันได้
การเคี้ยว – ฟันเกทำให้การบดเคี้ยวไม่มีประสิทธิภาพเท่าที่ควร ส่งผลกระทบต่อระบบย่อยอาหารต่อไป
การสึกของฟันที่มากกว่าปกติ – ฟันเกสามารถทำให้เกิดการสึกหรอของฟันมากกว่าปกติ ทำให้เกิดแรงบนกรามมากกว่าปกติ และสามารถทำให้ปวดหัวได้
ปัญหาการพูด – หากฟันเรียงตัวไม่ถูกต้อง การออกเสียงเวลาสนทนาก็ไม่ชัด มีปัญหาเวลาพูด
ความมั่นใจในตนเอง – ความไม่พอใจในรูปลักษณ์ที่เกิดจากฟันเก อาจนำไปสู่การขาดความมั่นใจในตนเองและการหลีกเลี่ยงสังคมได้

การแก้ไขรักษาฟันเก

การแก้ไขและรักษาฟันเกมีหลายวิธี แต่ละวิธีมีลักษณะเฉพาะที่เหมาะสมกับความต้องการและสภาพฟันของแต่ละคนไข้แตกต่างกันไปดังนี้:

จัดฟันโลหะ

การจัดฟันโลหะเป็นวิธีการจัดฟันที่นิยมมากที่สุด ใช้เครื่องมือจัดฟันที่ทำจากโลหะ โดยมีลวดและแบร็คเก็ตติดบนฟันที่ทำให้ฟันเคลื่อนที่ไปยังตำแหน่งที่ต้องการ จัดฟันโลหะมีความแข็งแรง ทนทาน และมีประสิทธิภาพสูงในการแก้ไขการเรียงตัวของฟันเก

จัดฟันเซรามิก

การจัดฟันเซรามิกเป็นทางเลือกที่มีความสวยงามมากกว่าจัดฟันโลหะ เนื่องจากสีของเครื่องมือจัดฟันเซรามิกมีสีคล้ายกับสีของฟันจริง ทำให้เห็นไม่ชัดเจนเมื่อสวมใส่ แม้ว่าจะมีความแข็งแรงน้อยกว่าโลหะ แต่จัดฟันเซรามิกก็เป็นทางเลือกที่ดีสำหรับผู้ที่ไม่ต้องการให้เห็นชัดว่ากำลังจัดฟันอยู่

จัดฟันใส

การจัดฟันใสใช้แผ่นพลาสติกใสพิเศษที่ออกแบบมาเฉพาะสำหรับฟันของคนไข้ แผ่นพลาสติกเหล่านี้ สามารถถอดออกได้ ทำให้ง่ายต่อการทำความสะอาดฟันและแผ่นพลาสติก นอกจากนี้ยังมองเห็นยากมาก ทำให้คนทั่วไปไม่รู้ว่าคนไข้กำลังจัดฟันอยู่

ถอนฟันร่วมกับผ่าตัดขากรรไกร

ในกรณีที่ฟันเกมีความซับซ้อนหรือมีปัญหาขากรรไกรมาเกี่ยวข้อง อาจต้องมีการถอนฟันบางซี่ร่วมกับการผ่าตัดขากรรไกรเพื่อปรับโครงสร้างของกระดูกและฟันให้เข้าที่ การรักษาด้วยวิธีนี้ต้องมีการวางแผนอย่างละเอียดและใช้เวลาฟื้นฟูนานกว่าวิธีอื่น

ดูโปรโมชั่นจัดฟัน

การป้องกันการเกิดฟันเก

การป้องกันการเกิดฟันเกนั้นประกอบด้วยส่วนที่เป็นกรรมพันธุ์ซึ่งไม่สามารถควบคุมได้ และส่วนที่เป็นปัจจัยแวดล้อมที่สามารถควบคุมได้ ซึ่งการป้องกันการเกิดฟันเกนั้นทำได้ง่ายกว่าถ้าทำตั้งแต่วัยเด็ก ดังนี้

พยายามทำให้เด็กหลีกเลี่ยงการดูดนิ้วหัวแม่มือและจุกนมหลังจากเด็กอายุ 3 ปี เนื่องจากพฤติกรรมเหล่านี้ส่งผลต่อพัฒนาการของปากและตำแหน่งของฟัน
ให้เด็กได้รับโภชนาการที่เหมาะสม เพราะอาหารมีผลต่อการพัฒนาของขากรรไกร อาหารที่ต้องใช้การเคี้ยว เช่น ผัก ผลไม้ เนื้อสัตว์ สามารถช่วยเรื่องการเจริญเติบโตของขากรรไกรอย่างเหมาะสม
การให้นมแม่สามารถช่วยในการพัฒนาขากรรไกรและการจัดตำแหน่งของฟันได้
สอนเรื่องการดูแลสุขภาพฟันตั้งแต่อายุยังน้อยเพื่อป้องกันฟันผุและการสูญเสียฟัน ซึ่งอาจนำไปสู่การเรียงตัวที่ผิดปกติของฟันได้
ไม่ควรให้เด็กนอนหลับพร้อมกับขวดนม เนื่องจากการสัมผัสกับน้ำตาลเป็นเวลานานสามารถนำไปสู่การผุของฟัน ซึ่งอาจส่งผลต่อการจัดที่ว่างของฟัน
หากเด็กสูญเสียฟันน้ำนมเร็วเกินไปเนื่องจากการผุหรืออุบัติเหตุ อาจนำไปสู่ปัญหาฟันเกได้เพราะพื้นที่สำหรับฟันแท้บนขากรรไกรยังไม่พร้อม
หยุดพฤติกรรมที่สร้างแรงดันที่ฟันและขากรรไกร เช่น การกัดของแข็งอย่าง ปากกา ดินสอ การเคี้ยวอาหารที่ข้างใดข้างหนึ่งของปาก หรือการดันฟันด้วยลิ้นบ่อยๆ

คำถามพบบ่อยเกี่ยวกับฟันเก

ฟันเก ควรจัดฟันไหม

การตัดสินใจว่าควรจัดฟันหรือไม่ ควรปรึกษาทันตแพทย์เฉพาะทางด้านทันตกรรมจัดฟัน (Orthodontist) ทันตแพทย์จะทำการตรวจวินิจฉัย วิเคราะห์ปัญหา และวางแผนการรักษาที่เหมาะสมให้กับคนไข้

กรณีที่ควรจัดฟัน

ฟันเกมากจนส่งผลต่อการออกเสียง การทานอาหาร หรือการทำความสะอาด
ฟันเกจนเกิดปัญหาสุขภาพช่องปาก เช่น ฟันผุ เหงือกอักเสบ
ฟันเกส่งผลต่อความมั่นใจและบุคลิกภาพ

กรณีที่ไม่จำเป็นต้องจัดฟัน

ฟันเกเพียงเล็กน้อย ไม่ส่งผลต่อการใช้ชีวิต สุขภาพช่องปาก หรือความมั่นใจ
ผู้ที่มีอายุมาก สุขภาพไม่แข็งแรง หรือมีโรคประจำตัวบางชนิด