ฟันสบลึก (Deep Overbite) คือความผิดปกติของการสบฟันที่เมื่อสบฟันแล้ว ฟันหน้าบนคร่อมฟันหน้าล่างมากกว่าปกติ เกิดจากการที่ระยะในแนวดิ่งของใบหน้าส่วนล่างมีขนาดสั้นกว่าปกติ เนื่องจากกระดูกขากรรไกรเจริญห่างออกจากกันน้อยกว่าปกติ คนไข้กลุ่มนี้เวลากัดฟันจะไม่ค่อยเห็นฟันหน้าล่างหรือบางทีก็ไม่เห็นเลย บางคนที่เป็นมากๆ ฟันล่างจะกัดโดนเพดานปาก ทำให้รู้สึกเจ็บเวลาเคี้ยวอาหาร ปลายฟันหน้าล่างมีโอกาสชนหรือเสียดสีกับโคนฟันหน้าบน ทำให้ฟันสึก ฟันโยก เหงือกร่น ได้ง่ายกว่าปกติ อาการฟันสบลึกมักพบร่วมกับอาการฟันงุ้ม
ขนาดความยาวของฟันแต่ละคนนั้นไม่เท่ากัน แต่โดยทั่วไปแล้วจะถือว่ามีการสบฟันลึกเมื่อการสบฟันแล้วฟันหน้าบนมาคร่อมตัวฟันหน้าล่างมากกว่า 30-40% ของความยาวตัวฟันล่าง
สาเหตุของฟันสบลึกอาจเกิดจากพันธุกรรม การดูดนิ้วหรือใช้จุกนมนานเกินไปในวัยเด็ก หรือการสูญเสียฟันกรามก่อนวัยอันควร ผู้ที่มีภาวะนี้มักมีใบหน้าส่วนล่างสั้น ริมฝีปากล่างถูกดันไปข้างหลังเล็กน้อย และอาจมีลักษณะคางที่ถอยหลังเข้าไป
ภาวะฟันสบลึกอาจส่งผลให้เกิดอาการปวดขากรรไกร ฟันสึก ปัญหาการออกเสียง และโครงหน้าไม่สวยงาม การรักษาขึ้นอยู่กับความรุนแรง อายุ และพัฒนาการของผู้ป่วย ซึ่งอาจรวมถึงการจัดฟัน การผ่าตัดขากรรไกร และการใส่ฟันปลอม
การป้องกันภาวะฟันสบลึกทำได้โดยแก้ไขนิสัยที่ไม่เหมาะสมตั้งแต่วัยเด็ก เช่น การดูดนิ้ว รวมถึงพาไปจัดฟันเด็กและพบทันตแพทย์เป็นประจำเพื่อติดตามพัฒนาการของฟัน หากพบความผิดปกติ ควรรีบรักษาแต่เนิ่นๆ เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนในอนาคต และเพื่อให้ได้ผลการรักษาที่ดีที่สุด
สาเหตุที่ทำให้ฟันสบลึก
สาเหตุของการเกิดฟันสบลึกมีหลายประการ ได้แก่
- พันธุกรรม: ฟันสบลึกอาจเกิดจากกรรมพันธุ์ที่สืบทอดมาจากพ่อแม่ เช่น ขนาดของขากรรไกรที่ผิดปกติ ทำให้ฟันไม่สามารถสบกันได้อย่างเหมาะสม
- นิสัยการดูดนิ้ว: เด็กที่มีนิสัยชอบดูดนิ้วหรือดูดจุกนมหลอกนานเกินไป อาจทำให้ฟันหน้าถูกดันให้ยื่นออกมา ส่งผลให้ฟันสบลึกได้
- การสูญเสียฟันแท้ก่อนวัยอันควร: หากฟันน้ำนมหลุดก่อนกำหนด ทำให้ฟันแท้ที่กำลังขึ้นเคลื่อนตัวไปในตำแหน่งที่ไม่ถูกต้อง ก่อให้เกิดการสบฟันที่ผิดปกติ
- อุบัติเหตุหรือการบาดเจ็บ: การได้รับบาดเจ็บบริเวณใบหน้าหรือขากรรไกร เช่น จากอุบัติเหตุ อาจส่งผลให้กระดูกขากรรไกรและฟันเกิดการเคลื่อนตัว ทำให้สบฟันผิดรูป
- ขากรรไกรล่างมีขนาดเล็กกว่าขากรรไกรบนจนส่งผลทำให้การเจริญเติบโตของฟันผิดปกติ
ผลกระทบของฟันสบลึก
ฟันสบลึกสามารถส่งผลกระทบต่อสุขภาพช่องปากและคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยในหลายด้าน ทั้งการบดเคี้ยว การพูด รวมถึงความสวยงามและความมั่นใจ หากไม่ได้รับการจัดการและรักษาที่เหมาะสม อาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพฟันที่รุนแรงและยากต่อการแก้ไขในภายหลังได้
- ปัญหาการสึกของฟัน: การสบฟันที่ลึกเกินไปอาจทำให้เกิดการสึกของฟันบนและฟันล่างอย่างรวดเร็ว ทั้งบริเวณด้านหน้าและด้านบดเคี้ยว ส่งผลให้เคลือบฟันบางลงและเพิ่มความเสี่ยงต่อฟันผุและเสียวฟัน
- ปัญหาเหงือกและปริทันต์อักเสบ: ฟันที่สบลึกอาจกดทับและระคายเคืองต่อเหงือก ทำให้เกิดการอักเสบของเหงือกและอวัยวะปริทันต์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งฟันหน้าล่างจะไปโดนโคนฟันหน้าบน ทำให้เหงือกร่น เหงือกอักเสบ รากฟันอักเสบ ฟันสึกได้
- ปัญหาการบดเคี้ยวและการกลืน: การสบฟันที่ผิดปกติสามารถส่งผลต่อประสิทธิภาพการบดเคี้ยวและการกลืนอาหารได้
- ปัญหาการพูดและการออกเสียง: การที่ฟันหน้าไม่สบกันตามปกติจะส่งผลต่อการเคลื่อนไหวของลิ้นและริมฝีปาก ทำให้เกิดปัญหาการออกเสียงคำบางคำ
- ปัญหาความสวยงามและภาพลักษณ์: ใบหน้าและรอยยิ้มที่ดูสั้นผิดรูป ส่งผลกระทบต่อภาพลักษณ์และความมั่นใจในการเข้าสังคม โดยเฉพาะเมื่อต้องพบปะผู้คนหรือพูดต่อหน้าสาธารณชน
- ปัญหาความเจ็บปวดบริเวณขากรรไกร: ความผิดปกติของการสบฟันเป็นระยะเวลานานอาจส่งผลให้เกิดอาการปวดบริเวณขากรรไกรและกล้ามเนื้อบดเคี้ยวได้ เนื่องจากการทำงานที่หนักเกินไป
การรักษาฟันสบลึก
ทันตแพทย์จัดฟันจะเป็นผู้ประเมินและวางแผนการรักษาที่เหมาะสมเป็นรายบุคคล
- การจัดฟันแบบติดแน่น (Traditional Braces): เป็นวิธีมาตรฐานที่ใช้ลวดและแบรคเก็ตในการเคลื่อนฟันและปรับการสบฟันให้ถูกต้อง
- การจัดฟันใส (Clear Aligners): เป็นทางเลือกที่ได้รับความนิยมมากขึ้นสำหรับผู้ที่ต้องการความสวยงามระหว่างการรักษา โดยใช้เครื่องมือจัดฟันใสค่อยๆปรับฟันให้เข้าที่ไปในแต่ละชุด จนกว่าจะได้ผลลัพธ์ตามต้องการ นอกจากนี้ ยังมีอุปกรณ์เสริมอย่างที่หนุนฟัน (Bite Ramps) ซึ่งติดที่ด้านหลังฟันหน้าบน ช่วยป้องกันไม่ให้ฟันหน้าล่างขึ้นมากระทบโดนบริเวณโคนฟันหน้าบน ทำให้การสบฟันกลับสู่ภาวะปกติได้เร็วขึ้น
- การรักษาทางทันตกรรมบูรณะ (Restorative Dentistry): สำหรับผู้ป่วยที่มีปัญหาฟันสึกหรือชำรุดร่วมด้วย อาจต้องใช้วิธีบูรณะฟันเพื่อปรับระดับการสบให้เหมาะสม เช่น ครอบฟัน วีเนียร์ หรือการทำสะพานฟัน
- การผ่าตัดขากรรไกร (Jaw Surgery): ในคนไข้ที่มีความผิดปกติของโครงสร้างกระดูกขากรรไกรร่วมด้วย อาจจำเป็นต้องผ่าตัดปรับแต่งควบคู่ไปกับการจัดฟันเพื่อแก้ไขปัญหาการสบฟันที่รุนแรง
การป้องกันฟันสบลึก
การป้องกันฟันสบลึก เป็นแนวทางสำคัญที่ช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดปัญหาการสบฟันผิดปกติตั้งแต่ระยะเริ่มแรก ซึ่งจะส่งผลดีต่อสุขภาพช่องปากและคุณภาพชีวิตในระยะยาว โดยอาศัยความร่วมมือจากทั้งคนไข้ พ่อแม่ผู้ปกครอง(ในกรณีคนไข้เป็นเด็ก) และทันตแพทย์ ในการสร้างเสริมทันตสุขภาพที่ดีและสังเกตความผิดปกติที่อาจเกิดขึ้น
- ฝึกอุปนิสัยการดูแลช่องปากที่ถูกต้อง: เริ่มตั้งแต่การแปรงฟันวันละ 2 ครั้ง ด้วยยาสีฟันผสมฟลูออไรด์ และทำความสะอาดซอกฟันด้วยไหมขัดฟัน เพื่อป้องกันฟันผุและโรคเหงือกอักเสบที่อาจนำไปสู่การสูญเสียฟันก่อนวัยอันควร
- เลิกนิสัยที่เป็นอันตรายต่อฟัน: ทั้งการดูดนิ้ว ดูดจุกนมหลอก หรือกัดเล็บ ซึ่งล้วนเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ฟันหน้ายื่นและสบลึกได้ หากเด็กมีนิสัยเหล่านี้ ผู้ปกครองควรพยายามลดหรือเลิกอย่างค่อยเป็นค่อยไป อาจใช้การชมเชยหรือให้รางวัลเมื่อเด็กเลิกทำได้สำเร็จ
- รับประทานอาหารเพื่อสุขภาพฟัน: เน้นอาหารที่มีแคลเซียมสูง เช่น นม โยเกิร์ต เต้าหู้ ซึ่งช่วยให้ฟันและกระดูกขากรรไกรแข็งแรง ขณะเดียวกันก็ควรจำกัดของหวาน เครื่องดื่มรสหวานที่เป็นสาเหตุหลักของฟันผุ
- ตรวจสุขภาพช่องปากตั้งแต่เด็ก: พาเด็กไปพบทันตแพทย์เพื่อตรวจฟันตั้งแต่อายุประมาณ 6 เดือน – 1 ปี และควรไปตรวจเป็นประจำทุก 6 เดือน เพื่อให้ทันตแพทย์ประเมินการเจริญเติบโตของฟันและขากรรไกร หากพบความผิดปกติก็จะได้รับการรักษาแต่เนิ่นๆ
- สังเกตการขึ้นของฟันแท้: ผู้ปกครองควรสังเกตลำดับการขึ้นของฟันแท้ว่าเป็นไปตามปกติหรือไม่ โดยฟันหน้าบนและล่างควรขึ้นในเวลาใกล้เคียงกัน และฟันหลังควรขึ้นเป็นคู่ๆ ถ้าหากฟันขึ้นผิดตำแหน่งหรือมีการสูญเสียฟันน้ำนมก่อนกำหนด อาจเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดฟันสบลึกในอนาคตได้
- ใช้อุปกรณ์จัดฟันตั้งแต่เนิ่นๆ: ในกรณีที่เด็กมีความเสี่ยงสูงต่อการสบฟันลึก ทันตแพทย์อาจแนะนำให้ใช้เครื่องมือจัดฟันแบบถอดได้ เช่น Palatal Expander เพื่อขยายขากรรไกรบนและปรับการสบฟันตั้งแต่ยังเป็นฟันน้ำนม ซึ่งจะช่วยแก้ไขการสบฟันได้ง่ายและรวดเร็วกว่าเมื่อโตขึ้น
ความแตกต่างระหว่างฟันสบลึกและฟันเหยิน
มีคนไข้หลายคนสับสนระหว่างฟันสบลึก (Overbite) และฟันเหยิน (Overjet) บางคนก็ใช้คำสองคำนี้แทนกัน แต่ความจริงแล้วภาวะสองอย่างนี้แตกต่างกันพอสมควร
ฟันเหยิน คือ ภาวะที่เกิดขึ้นเมื่อฟันหน้าบน ยื่นออกมาห่างจากฟันหน้าล่างมากเกินไป จะสังเกตเห็นชัดเมื่อมองจากด้านข้าง
ฟันสบลึก คือ ภาวะที่เกิดขึ้นเมื่อฟันหน้าบน คร่อมฟันหน้าล่างมากเกินไป สามารถเห็นได้ชัดเมื่อมองจากด้านหน้าตรง
