การดูแลรักษารากฟันเทียมเป็นส่วนสำคัญที่ไม่ควรมองข้ามหลังจากการฝังรากฟันเทียมลงในช่องปาก รากฟันเทียมถูกออกแบบมาเพื่อทดแทนฟันที่สูญเสียไป ให้ความรู้สึก รูปลักษณ์ และการทำงานที่ใกล้เคียงกับฟันธรรมชาติมากที่สุด การดูแลรักษาอย่างถูกวิธีจะทำให้รากฟันเทียมมีอายุการใช้งานที่ยาวนานและป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้นในอนาคตได้
วิธีการดูแลรักษารากฟันเทียม
วิธีการดูแลรักษารากฟันเทียมมีจุดประสงค์เพื่อให้รากฟันเทียมสามารถใช้งานได้อย่างยาวนานที่สุด อายุการใช้งานของรากฟันเทียมขึ้นอยู่กับการดูแลรักษาเป็นหลัก ยิ่งดูแลรักษาได้ดี ก็จะใช้งานได้นานขึ้น หากดูแลรักษาได้อย่างถูกต้อง รากฟันเทียมสามารถอยู่ได้ยาวนานถึง 10-20 ปี หรือมากกว่านั้น
วิธีดูแลรักษารากฟันเทียมคล้ายกับดูแลรักษาฟันตามธรรมชาติ คือ
- แปรงฟันให้ทั่วถึงอย่างสม่ำเสมออย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง ครั้งละอย่างน้อย 2 นาที พร้อมกับใช้ไหมขัดฟันทุกวัน อย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง หากเป็นการทำรากฟันเทียมเพื่อทำสะพานฟันให้ใช้ไหมขัดฟันพิเศษ (Super floss) เพื่อทำความสะอาดด้านล่างฟันปลอมกับเหงือกในบริเวณที่ไหมขัดฟันธรรมดาเข้าไม่ถึง
- ไม่เคี้ยวของที่แข็งมากๆ หรือเหนียวมากๆ เกินไปเพราะอาจทำให้รากฟันเทียมแตกหรือครอบฟันหลุดได้
- หากทำรากฟันเทียมที่ฟันหน้า ให้หลีกเลี่ยงการกัดที่ฟันหน้า เนื่องจากตำแหน่งของรากฟันเทียมที่ฟันหน้าจะเป็นตำแหน่งที่ไม่ได้เหมาะสมกับการกัดหรือรับแรงกัด ควรหลีกเลี่ยงเพื่อยืดอายุการใช้งาน
- ต้องเข้ามาตรวจเช็คสภาพของรากฟันเทียมอย่างเป็นประจำทุก 6 เดือน เพราะรากฟันเทียมประกอบด้วย 3 ส่วน หากส่วนใดส่วนหนึ่งเริ่มมีปัญหาจะได้แก้ไขให้เร็วที่สุด โอกาสที่จะสูญเสียมากขึ้นก็จะน้อยลง
- เมื่อไหร่ที่รู้สึกว่ารากฟันเทียมใช้กัดเคี้ยวได้ไม่เหมือนเดิม ไม่ว่าจะมีการขยับของครอบฟัน หรือมีความรู้สึกว่าฟันสบไม่เหมือนเดิม แนะนำให้รีบกลับมาตรวจเช็คเพื่อแก้ไขปัญหาล่วงหน้า
ปัจจัยหลักที่ส่งผลต่ออายุรากฟันเทียม
- การใช้งานรากฟันเทียม – หลีกเลี่ยงการใช้งานรากฟันเทียมอย่างหนัก เช่น การเคี้ยวอาหารที่มีความแข็งหรือเหนียวมากๆ อย่างต่อเนื่อง สามารถเพิ่มความเสี่ยงให้กับรากฟันเทียมเกิดความเสียหายได้ การรับประทานอาหารที่มีความแข็งน้อยลง เหนียวน้อยลง และการใช้งานอย่างระมัดระวังสามารถช่วยยืดอายุการใช้งานของรากฟันเทียมได้
- การดูแลรักษาความสะอาด – การไม่ทำความสะอาดรากฟันเทียมและฟันแท้รอบๆ อย่างถูกต้องและสม่ำเสมอสามารถนำไปสู่การสะสมของคราบพลัคและการเกิดโรคเหงือก ซึ่งจะส่งผลเสียต่อรากฟันเทียมได้ การแปรงฟันและใช้ไหมขัดฟันอย่างสม่ำเสมอ รวมถึงการบ้วนปากด้วยน้ำยาบ้วนปาก สามารถช่วยรักษาสุขภาพของฟันและเหงือกได้
- การเข้าตรวจรากฟันเทียมทุก 6 เดือน – การไม่ได้เข้ารับการตรวจรากฟันเทียมทุก 6 เดือนอาจทำให้ปัญหาเล็กๆ ที่เกิดขึ้นกับรากฟันเทียมของคนไข้ไม่ได้รับการแก้ไข จนกลายเป็นปัญหาใหญ่ได้ การตรวจรากฟันเทียมเป็นประจำจึงสามารถช่วยยืดอายุการใช้งานของรากฟันเทียมได้
การตรวจเช็คทุก 6 เดือนนั้นมักใช้เวลาไม่นาน ส่วนมากใช้เวลาในการตรวจรากฟันเทียมแค่ 5-10 นาที ทำให้คนไข้บางคนไม่อยากมา แต่ความจริงก็คือการตรวจใช้เวลาน้อยเพราะรากฟันเทียมของคนไข้ยังอยู่ในเกณฑ์ที่ดี
แต่หากรากฟันเทียมมีปัญหาก็จะใช้เวลานานขึ้น
สิ่งที่จะได้รับการตรวจคือ
- ตรวจความสะอาด และโรคต่างๆ เพื่อดูว่ารากฟันเทียมนั้นจะต้องไม่ผุ ไม่มีร่องรอยโรคเหงือก
- ตรวจการสบฟัน ดูว่าฟันเคลื่อนหรือไม่ แรงกัดกระจายตัวอย่างเหมาะสมหรือไม่
- X-ray ทุก 6 เดือนถึง 1 ปี เพื่อดูระดับกระดูก ว่ามีกระดูกละลายหรือไม่ หากมีภาวะกระดูกละลายจะมีผลต่อการรับแรงของรากฟันเทียม
การเข้ารับการตรวจรากฟันเทียมเหล่านี้ทำเพื่อให้เจอปัญหาได้ไวและเพื่อให้เจอปัญหาในช่วงแรกเริ่ม เพื่อที่จะรักษาให้ได้ไวที่สุด เพื่อยืดอายุของรากฟันเทียม จึงเป็นเรื่องสำคัญที่จะต้องมาตรวจเป็นประจำทุก 6 เดือน
การทำรากฟันเทียมจะประสบความสำเร็จได้เกิดจากหมอและคนไข้ร่วมมือกันดูแล รากฟันเทียมจึงจะมีอายุการใช้งานได้นานที่สุด
ความเสียหายที่มักเกิดกับรากฟันเทียม
รากฟันเทียมมักเสียหายจาก 2 สาเหตุหลักดังนี้
- รากฟันเทียมแตก ในกรณีที่เคี้ยวของแข็งมากๆ เป็นประจำ เช่น น้ำแข็ง ถั่วเปลือกแข็ง ใช้ฟันเปิดขวด แม้ว่ารากฟันเทียมเกือบทั้งหมดทำจากไทเทเนียมอัลลอยด์ โอกาสแตกต่ำมาก แต่ก็มีคนไข้บางรายที่เคี้ยวหนักจริงๆ จนรากฟันเทียมแตก
- รากฟันเทียมเป็นหนอง – รากฟันเทียมเป็นหนอง (Peri-implantitis) เป็นการอักเสบที่เกิดขึ้นรอบๆ รากฟันเทียม ซึ่งมักเกิดจากการสะสมของคราบพลัคและแบคทีเรียที่ไม่ได้รับการทำความสะอาดอย่างเหมาะสม สามารถนำไปสู่การสูญเสียกระดูกและเนื้อเยื่อรอบๆ รากฟันเทียม คล้ายกับโรคปริทันต์ที่เกิดรอบๆ ฟันธรรมชาติแต่จะเกิดรอบรากฟันเทียม ทำให้เกิดการหลุดหรือการสูญเสียรากฟันเทียมในที่สุด การรักษาความสะอาดในช่องปากและการตรวจเช็คอย่างสม่ำเสมอเป็นส่วนสำคัญในการป้องกันการเกิดรากฟันเทียมเป็นหนอง
