ต่อมน้ำลายอักเสบ อาการเป็นยังไง รักษายังไง หายเองได้หรือไม่

ต่อมน้ำลาย เป็นอวัยวะที่อยู่ในช่องปาก ทำหน้าที่ผลิตและหลั่งน้ำลายออกมา ในร่างกายของเรามีต่อมน้ำลายขนาดใหญ่อยู่ 3 คู่ คือ ต่อมพาโรติด ซึ่งอยู่บริเวณข้างใบหูทั้งสองข้าง เป็นต่อมน้ำลายที่มีขนาดใหญ่ที่สุด, ต่อมซับแมนดิบูลาร์ ซึ่งอยู่ใต้กระดูกขากรรไกรล่าง, ต่อมซับลิงกวล ซึ่งอยู่ใต้ลิ้นบริเวณใต้ริมฝีปากล่าง นอกจากนี้ ยังมีต่อมน้ำลายขนาดเล็กกระจายอยู่ทั่วไปในเยื่อบุผิวช่องปากอีกด้วย

น้ำลายที่ถูกผลิตออกมาจากต่อมน้ำลาย ประกอบด้วยน้ำ เกลือแร่ เอนไซม์ย่อยอาหารต่างๆ และสารที่ช่วยฆ่าเชื้อโรคในช่องปาก น้ำลายมีบทบาทสำคัญหลายประการ เช่น ช่วยหล่อลื่นและเคลือบผิวเยื่อบุในช่องปาก ทำให้เราสามารถรับประทานอาหาร พูดคุย และกลืนอาหารได้อย่างสะดวก นอกจากนี้ น้ำลายยังช่วยย่อยอาหารประเภทแป้งให้มีขนาดเล็กลง ช่วยละลายอาหารให้เราสามารถรับรสชาติได้ดีขึ้น และช่วยป้องกันฟันผุ เนื่องจากในน้ำลายมีแร่ธาตุและสารที่สามารถต้านเชื้อโรคในช่องปากได้

ต่อมน้ำลายอักเสบ คืออะไร

ต่อมน้ำลายอักเสบ (Sialadenitis) คือ ภาวะที่ต่อมน้ำลายเกิดการอักเสบติดเชื้อ มีสาเหตุได้จากหลายปัจจัย ทั้งจากเชื้อแบคทีเรีย ไวรัส หรือภาวะอุดตันของท่อน้ำลาย

สาเหตุของต่อมน้ำลายอักเสบ เกิดจากอะไร

สาเหตุของต่อมน้ำลายอักเสบเกิดได้จากหลายสาเหตุ ดังนี้
1.การติดเชื้อ: เป็นสาเหตุที่พบได้บ่อยที่สุดของต่อมน้ำลายอักเสบ โดยเชื้อก่อโรคที่พบบ่อย ได้แก่:

• แบคทีเรีย: Staphylococcus aureus, Streptococcus
• ไวรัส: เช่น ไวรัสคางทูม หรือไวรัส HIV
• เชื้อรา: พบได้ในผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง

2.การอุดตันของท่อน้ำลาย: เกิดจากสิ่งต่างๆ เช่น:

• นิ่วในต่อมน้ำลาย (Salivary gland stones)
• เนื้องอกในต่อมน้ำลาย ทั้งชนิดธรรมดาและชนิดร้าย
• การบาดเจ็บหรือการผ่าตัดบริเวณต่อมน้ำลาย

3.ภาวะทางระบบของร่างกาย: โรคบางอย่างที่มีผลต่อการทำงานของต่อมน้ำลาย เช่น:

• โรคของเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน (Connective tissue diseases) เช่น โรคลูปัส
• โรคของต่อมไร้ท่อ เช่น ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติ
• โรคทางพันธุกรรมบางชนิด เช่น กลุ่มอาการเชอร์แมน (Sjögren’s syndrome)

4.ภาวะขาดน้ำ (Dehydration): การดื่มน้ำน้อยเกินไป จะทำให้ปริมาณน้ำลายลดลง ทำให้เกิดการอุดตันและการอักเสบของต่อมน้ำลายได้

5.การได้รับรังสีบำบัดบริเวณศีรษะและลำคอ: รังสีอาจไปสร้างความเสียหายกับต่อมน้ำลาย ทำให้เกิดการอักเสบและติดเชื้อตามมาได้

 

อาการของต่อมน้ำลายอักเสบ

• บวมและเจ็บบริเวณต่อมน้ำลาย ต่อมน้ำลายจะบวมโตและกดเจ็บ โดยอาจเป็นข้างเดียวหรือทั้งสองข้าง
• ปากแห้ง คอแห้ง เนื่องจากการผลิตน้ำลายน้อยลง
• ไม่สามารถอ้าปากได้ตามปกติ จะรู้สึกเจ็บ ไม่สบายปาก
• มีรสชาติผิดปกติในปาก การรับรู้รสแปลกไป
• หากมีการติดเชื้อ จะมีไข้ หนาวสั่น หรือมีหนอง

วิธีรักษาต่อมน้ำลายอักเสบ

วิธีการรักษาต่อมน้ำลายอักเสบขึ้นกับสาเหตุ เช่น

• กรณีติดเชื้อแบคทีเรีย ให้ยาปฏิชีวนะ เช่น เพนนิซิลลิน
• กรณีเป็นเรื้อรัง ติดเชื้อซ้ำซ้อน จะรักษาด้วยการผ่าตัด

หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่ได้รับการรักษา อาจเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น ฝีในต่อมน้ำลาย ท่อน้ำลายแตก หรือต่อมน้ำลายฝ่อได้ ดังนั้นควรไปพบแพทย์ หากมีอาการผิดปกติของต่อมน้ำลาย

คำถามพบบ่อยเกี่ยวกับต่อมน้ำลายอักเสบ

ต่อมน้ำลายอักเสบ กี่วันหาย

กรณีที่ไม่ได้มีการติดเชื้อ ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม สามารถหายได้ภายใน 1-2 สัปดาห์ หากมีการติดเชื้อร่วมด้วย หรือมีอาการรุนแรงจะใช้เวลานานขึ้น

ต่อมน้ำลายอักเสบ หายเองได้ไหม

ต่อมน้ำลายอักเสบอาจหายเองได้ในบางกรณี แต่หลายๆ ครั้งก็จำเป็นต้องได้รับการรักษาจากแพทย์ จะหายเองได้หรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับสาเหตุและความรุนแรงของอาการ

กรณีที่ต่อมน้ำลายอักเสบอาจหายได้เอง

• การอักเสบเล็กน้อยจากการติดเชื้อไวรัส: เช่น ไวรัสคางทูม หากมีอาการไม่รุนแรง ร่างกายคนเราสามารถกำจัดเชื้อไวรัสได้เอง และอาการอักเสบจะค่อยๆ ทุเลาลงได้ในระยะเวลา 1 สัปดาห์
• ท่อน้ำลายอุดตันชั่วคราว: เช่น จากการรับประทานอาหารหรือยาบางชนิด หากการอุดตันไม่รุนแรงและไม่มีการติดเชื้อแทรกซ้อน อาการอาจหายได้เองภายใน 2-3 วัน
• การขาดน้ำ: หากภาวะขาดน้ำไม่รุนแรง และได้ดื่มน้ำให้เพียงพอชดเชยแล้ว อาการอักเสบก็สามารถหายเองได้

กรณีที่ต่อมน้ำลายอักเสบจำเป็นต้องได้รับการรักษา

• การติดเชื้อแบคทีเรีย: มักจำเป็นต้องรักษาด้วยยาปฏิชีวนะ เพื่อกำจัดเชื้อแบคทีเรียและป้องกันการลุกลามของการติดเชื้อ
• การอุดตันจากนิ่วหรือเนื้องอก: ต้องผ่าตัดเพื่อเอาสิ่งอุดตันออก
• ภาวะทางระบบที่เป็นสาเหตุของต่อมน้ำลายอักเสบ: เช่น โรคลูปัส หรือกลุ่มอาการเชอร์แมน จำเป็นต้องได้รับการรักษาโรคทางระบบนั้นๆ ควบคู่ไปด้วย
• การติดเชื้อรุนแรงหรือมีภาวะแทรกซ้อน: เช่น การเกิดฝีหนองในต่อมน้ำลาย หรือการติดเชื้อในกระแสเลือด จำเป็นต้องได้รับการรักษาจากแพทย์

ดังนั้น หากมีอาการของต่อมน้ำลายอักเสบ แนะนำให้ปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่เหมาะสม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในรายที่มีอาการรุนแรง หรือไม่ดีขึ้นหลังจากดูแลตนเองมาระยะหนึ่งแล้ว หากไม่มั่นใจแนะนำให้ไปพบแพทย์จะดีที่สุด เพราะหลายๆ ครั้งคนไข้เองก็ไม่มีความชำนาญพอที่จะวินิจฉัยว่าตัวเองต่อมน้ำลายอักเสบเพราะสาเหตุอะไร

ต่อมน้ำลายอักเสบ ติดต่อหรือไม่

โดยทั่วไปไม่ติดต่อ แต่หากมีแบคทีเรียบางชนิด เช่น Staphylococcus aureus, Streptococcus แม้จะติดต่อไม่ง่ายแต่ก็สามารถแพร่จากคนหนึ่งไปสู่อีกคนหนึ่งได้ ผ่านการสัมผัสโดยตรงกับแผล หรือสิ่งคัดหลั่งที่มีเชื้อนี้อยู่

ต่อมน้ำลายอักเสบ หาหมออะไร

ถ้ามีอาการของต่อมน้ำลายอักเสบ ควรไปพบแพทย์เฉพาะทางด้านต่อไปนี้:

• แพทย์หู คอ จมูก: เป็นแพทย์ที่มีความเชี่ยวชาญในการดูแลรักษาโรคที่เกี่ยวกับหู คอ จมูก รวมถึงต่อมน้ำลาย ซึ่งสามารถวินิจฉัยและให้การรักษาต่อมน้ำลายอักเสบได้
• ทันตแพทย์: หากสาเหตุของต่อมน้ำลายอักเสบเกี่ยวข้องกับปัญหาในช่องปาก เช่น ฟันผุ หรือการติดเชื้อในช่องปาก
• แพทย์เฉพาะทางด้านโรคภูมิแพ้และภูมิคุ้มกัน: หากสาเหตุของต่อมน้ำลายอักเสบเกี่ยวข้องกับโรคทางระบบ เช่น โรคลูปัส หรือกลุ่มอาการเชอร์แมน