หากถอนฟันกรามแท้ไปแล้ว คนไข้ยังสามารถจัดฟันได้ แต่จะต้องมีขั้นตอนที่ซับซ้อนขึ้นกว่าเดิม เช่น ใช้หมุดจัดฟัน หรือใช้รากฟันเทียมเพื่อสร้างฐานยึดแทนฟันกรามที่สูญเสียไป นอกจากนั้นยังมีปัญหาเรื่องฟันที่ล้มเอียงเข้าหาช่องว่างหรือฟันคู่สบที่งอกยาวผิดปกติ ที่จะทำให้การจัดฟันแบบไม่มีฟันกรามแท้ต้องใช้เวลามากขึ้น
ความสำคัญของฟันกราม
ฟันกรามเป็นฟันหลักในช่องปากที่ทำหน้าที่บดเคี้ยวอาหารเป็นหลัก ช่วยรักษาสมดุลของการสบฟันระหว่างฟันบนและฟันล่าง นอกจากนี้ฟันกรามยังเป็นหลักยึดในการจัดฟัน เพื่อดึงฟันหน้าให้เคลื่อนเข้าสู่ตำแหน่งที่ต้องการ หากฟันกรามหายไปหรือ โยก อ่อนแอ การจัดฟันอาจต้องใช้วิธีการเสริมอื่น ๆ เช่น หมุดจัดฟันหรือรากฟันเทียมในการเป็นหลักยึดแทน
ผลกระทบเมื่อต้องถอนฟันกราม
เมื่อถอนฟันกรามออกไป ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลใดก็ตาม (เช่น ฟันผุ อุบัติเหตุ หรือเป็นโรคปริทันต์ ฯลฯ) ผลข้างเคียงที่จะเกิดขึ้นกับฟันซี่ข้างเคียงและคู่สบมีดังนี้
ฟันล้มเอียงเข้าไปหาช่องว่าง
- หลังถอนฟันออกไป ฟันข้างเคียงจะเคลื่อนเข้าหาช่องว่างเพื่อหาตำแหน่งสมดุลใหม่
- ฟันด้านหลังที่อยู่ติดกับบริเวณที่ถอนออกมักจะล้มเอียงมาข้างหน้า
- บางครั้งฟันหน้าในแถวเดียวกับฟันกรามที่ถูกถอนไปอาจเคลื่อนถอยหลัง ทำให้เกิดช่องห่างเล็ก ๆ ในฟันหน้า
- เมื่อฟันล้มเอียงมากขึ้น แรงบดเคี้ยวจะไม่ส่งตรงไปยังรากฟันอย่างเหมาะสม ทำให้ฟันที่ล้มไม่แข็งแรง และเพิ่มความเสี่ยงต่อการโยก
การยืดยาวของฟันคู่สบ
- ฟันคู่สบที่อยู่ตรงข้ามกับช่องที่ถูกถอนจะค่อย ๆ งอกย้อยหรือยืดยาวลงมา เพราะไม่มีแรงต้านจากฟันคู่สบ
- การงอกย้อยของฟันคู่สบส่งผลให้รากฟันอยู่ในกระดูกน้อยลง ฟันซี่นั้นจึงอ่อนแอและมีโอกาสโยกสูง
- ในบางกรณี ฟันอาจจะงอกยาวมาจนชนกับเหงือกของขากรรไกรตรงข้าม ทำให้เกิดความเจ็บปวดและอาจมีปัญหาในการเคี้ยวตามมา
- หากปล่อยไว้นาน การดันฟันที่ยืดยาวออกมาให้กลับเข้าสู่ตำแหน่งเดิมเป็นกระบวนการที่ทำได้ยากมาก เนื่องจากเป็นการเคลื่อนฟันกลับเข้าไปในกระดูก ซึ่งต้องใช้เวลานานและเครื่องมือพิเศษ
การใช้ฟันกรามเป็นหลักยึดในการจัดฟันลดลง
- ปกติในการจัดฟัน ฟันกรามจะถูกใช้เป็นฐานหรือหลักยึดในการดึงฟันหน้า หรือในการเคลื่อนย้ายฟัน
- หากฟันกรามนั้นถูกถอนออกไป หรือไม่มีฟันคู่สบจนรากฟันไม่แข็งแรงพอ จะไม่สามารถใช้เป็นหลักยึดได้ดี
- ต้องอาศัยอุปกรณ์เสริม เช่น หมุดจัดฟัน (Mini-implants) หรือการปลูกรากฟันเทียม (Implant) เพื่อช่วยให้การดึงฟันมีประสิทธิภาพ
ประสิทธิภาพการบดเคี้ยวที่ลดลง
- เมื่อสูญเสียฟันกราม การบดเคี้ยวก็จะไม่เต็มประสิทธิภาพ ทำให้เราต้องเคี้ยวด้วยฟันฝั่งที่เหลือ
- การเคี้ยวข้างเดียวเป็นเวลานาน อาจทำให้ฟันข้างนั้นสึกมากขึ้น และเพิ่มโอกาสเกิดโรคเหงือกหรือปัญหาข้อต่อขากรรไกร (TMJ)
- ฟันที่ไม่ได้ใช้งานบ่อย ๆ จะไม่เกิดแรงเสียดสีจากอาหารและการบดเคี้ยวตามปกติ ทำให้เกิดการสะสมของคราบหินปูนและเสี่ยงต่อโรคเหงือกเพิ่มขึ้น
ฟันเรียงตัวผิดตำแหน่ง
- ฟันมีแนวโน้มจะเคลื่อนเข้าหาช่องว่างหลังการถอนฟัน จึงอาจเกิดการเรียงตัวเบี้ยวหรือไม่เป็นระเบียบ
- หากสูญเสียฟันตั้งแต่อายุยังน้อย ยิ่งมีโอกาสที่ฟันจะเคลื่อนตัวผิดปกติและแก้ไขยากขึ้น
- การจัดฟันในกรณีนี้มักซับซ้อนขึ้น ใช้เวลานาน และค่าใช้จ่ายสูง
สรุป “ถอนฟันกรามออกไปแล้ว จัดฟันได้ไหม”
คำตอบคือ “จัดฟันได้” แต่
- การจัดฟันจะมีความซับซ้อนกว่าการจัดฟันในกรณีที่ฟันกรามยังอยู่ครบ
- ใช้เวลารักษานานขึ้น และบางครั้งต้องใช้อุปกรณ์เสริมในการจัดฟัน เช่น หมุดจัดฟันหรือรากฟันเทียม เพื่อเป็นหลักยึดทดแทนฟันที่สูญเสียไป
- ควรรีบปรึกษาทันตแพทย์โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากเพิ่งถอนฟันไปใหม่ๆ เพราะหากปล่อยไว้นาน ฟันอาจล้มเอียงหรือฟันคู่สบยืดยาวเกินไปจนต้องมีการถอนฟันเพิ่ม หรือเสียค่าใช้จ่ายและเวลาในการแก้ไขมากขึ้น
คำแนะนำและข้อควรปฏิบัติ
- รีบพบแพทย์หลังถอนฟัน – เพื่อประเมินสภาพฟันที่เหลือ รวมถึงโอกาสในการจัดฟันหรือทำรากฟันเทียม ป้องกันไม่ให้ฟันล้มเอียงหรือยืดยาวลงมาอย่างรวดเร็ว
- ทำฟันปลอมหรือรากฟันเทียมทดแทน – หากเป็นบริเวณฟันกราม ควรพิจารณาใส่ฟันปลอมหรือทำรากฟันเทียม เพื่อให้ยังสามารถใช้งานบดเคี้ยวได้ และป้องกันฟันคู่สบยืดยาว
- ตรวจสุขภาพช่องปากสม่ำเสมอ – ไปพบทันตแพทย์ทุก 6 เดือน หรืออย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง เพื่อตรวจสอบสภาพฟันที่ล้ม ฟันคู่สบที่อาจยืดยาว และป้องกันปัญหาโรคเหงือก
- รักษาความสะอาดช่องปากอย่างสม่ำเสมอ – แปรงฟันให้ถูกวิธี ใช้ไหมขัดฟัน รวมถึงน้ำยาบ้วนปาก เพื่อลดการเกิดหินปูนสะสม
- ดูแลโภชนาการและหลีกเลี่ยงพฤติกรรมทำร้ายฟัน – เลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ลดการกินของหวานและเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลสูง หลีกเลี่ยงพฤติกรรมที่ทำให้ฟันเสียหาย เช่น การใช้ฟันกัดของแข็ง ๆ
บทสรุป
แม้ว่าการถอนฟันแท้ โดยเฉพาะฟันกรามแท้ จะส่งผลกระทบหลายประการต่อการจัดฟันและการสบฟันโดยรวม แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าจะไม่สามารถจัดฟันได้เลย เพียงแต่การจัดฟันจะมีความซับซ้อนมากขึ้นและอาจต้องใช้เครื่องมือเพิ่มเติม เพื่อช่วยให้การเคลื่อนฟันเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ ดังนั้น หากมีการถอนฟันกรามไปแล้ว ควรรีบเข้ารับคำปรึกษาจากทันตแพทย์ทันทีเพื่อประเมินแนวทางการรักษาและป้องกันภาวะฟันล้ม ฟันคู่สบยืดยาว หรือปัญหาอื่น ๆ ที่อาจทำให้การจัดฟันในอนาคตยากและใช้เวลาเพิ่มมากขึ้นนั่นเอง
