ปัญหาเกี่ยวกับฟันเหยินเป็นหนึ่งในประเด็นที่ไม่ควรมองข้าม เนื่องจากสามารถส่งผลกระทบต่อหลายด้านของชีวิตคนไข้ ทั้งในเรื่องของการบริโภคอาหาร, การพูด, รวมถึงรอยยิ้มและความมั่นใจในตนเอง ฟันเหยินอาจเกิดขึ้นจากหลายสาเหตุ เช่น การสูญเสียฟัน, โรคเหงือก, หรือการที่คนไข้อายุเยอะขึ้นทำให้กระดูกภายในช่องปากเสื่อมสภาพลง การรักษาฟันเหยินจำเป็นต้องพิจารณาอย่างรอบคอบ โดยทันตแพทย์จะวิเคราะห์สาเหตุและเลือกวิธีการรักษาที่เหมาะสมที่สุดสำหรับแต่ละเคส
ฟันเหยินคืออะไร
ฟันเหยิน (Overjet) คือ ภาวะที่ฟันบนยื่นออกมาไกลกว่าฟันล่างเมื่อปากปิดสนิท โดยปกติแล้วฟันบนจะยื่นออกมาเล็กน้อยเมื่อเทียบกับฟันล่างประมาณ 2-4 มิลลิเมตร เพื่อให้การกัดและเคี้ยวอาหารเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ แต่ในกรณีของฟันเหยิน ฟันบนยื่นออกมามากกว่าปกติ ซึ่งอาจทำให้เกิดปัญหาในการพูด การกัดและเคี้ยวอาหาร รวมถึงส่งผลต่อความมั่นใจในตนเองได้
สาเหตุฟันเหยิน เกิดจากอะไร
ฟันเหยินเกิดได้จากหลายสาเหตุ โดยอาจเกิดจากสาเหตุใดสาเหตุหนึ่งต่อไปนี้ หรือเกิดร่วมกันก็ได้
พันธุกรรม
ฟันเหยินสามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมจากพ่อแม่สู่ลูกได้ หากคนในครอบครัวมีฟันเหยิน มีโอกาสสูงที่ลูกหลานจะมีฟันเหยินเช่นกัน
กระดูกขากรรไกรผิดปกติ
กระดูกขากรรไกรบนยื่น ทำให้ฟันหน้ายื่นออกมาครอบฟันหน้าล่างมากเกินไป หรือ กระดูกขากรรไกรล่างเล็กทำให้ฟันหน้าล่างอยู่ด้านในมากจนทำให้ฟันหน้าบนเหมือนยื่นออกมา
พฤติกรรม
พฤติกรรมสมัยเด็ก เช่น การดูดนิ้ว การดูดจุกนม ส่งผลให้ฟันหน้าบนยื่น หรือการใช้ลิ้นดันฟันบ่อยๆ ทำให้ฟันหน้าบนยื่นออกมา
การสูญเสียฟัน
ฟันที่อยู่ข้างๆ ฟันที่สูญเสียไปอาจเอียงเข้าหาช่องว่าง ส่งผลให้ฟันหน้าบนดูยื่นออกมา
อาการฟันเหยินดูยังไง
หนึ่งในลักษณะเด่นที่สุดของฟันเหยินคือฟันบนที่ยื่นออกมาไกลกว่าฟันล่างเมื่อปากปิดสนิท สามารถสังเกตได้โดยการมองหรือถ่ายรูปจากด้านข้างเพื่อเห็นว่าฟันบนยื่นออกมามากแค่ไหนเมื่อเทียบกับฟันล่าง โดยปกติแล้ว ฟันหน้าบนควรยื่นออกมาครอบฟันหน้าล่างไม่เกิน 2-4 มิลลิเมตร อย่างไรก็ดี หากฟันหน้าบนยื่นออกมาครอบฟันหน้าล่างมากกว่า 4 มิลลิเมตร จะถือว่าเป็นภาวะฟันเหยิน
ฟันเหยิน แก้ยังไง รักษายังไง
วิธีการรักษาที่เหมาะสม ขึ้นอยู่กับระดับความรุนแรงของอาการ สาเหตุ และความต้องการของผู้ป่วย โดยทั่วไปฟันเหยินสามารถรักษาได้ด้วยวิธีดังต่อไปนี้:
รักษาฟันเหยินด้วยการจัดฟัน
การจัดฟันเป็นวิธีการที่พบบ่อยที่สุดในการรักษาฟันเหยิน โดยเครื่องมือจัดฟันจะช่วยในการเคลื่อนฟันไปยังตำแหน่งที่ถูกต้องมากขึ้น การจัดฟันสามารถใช้แก้ไขระยะยื่นของฟันบนให้เข้ากับฟันล่างได้ดีขึ้น การจัดฟันโดยทั่วไปใช้เวลา 1-3ปี ขึ้นอยู่กับระดับความซับซ้อนของอาการ คนไข้สามารถเลือกได้ว่าจะรับการรักษาด้วยทันตกรรมจัดฟันแบบไหน เช่น การจัดฟันโลหะ หรือการจัดฟันแบบใส เป็นต้น
รักษาฟันเหยินด้วยการผ่าตัด
ในกรณีที่ฟันเหยินรุนแรงหรือเมื่อมีความผิดปกติของขากรรไกรที่เกี่ยวข้อง อาจจำเป็นต้องทำการผ่าตัดขากรรไกรเพื่อปรับปรุงการบดเคี้ยว ลักษณะของใบหน้า และการจัดวางของฟัน โดยอาจดึงกระดูกขากรรไกรบนเข้า หรือดึงกระดูกขากรรไกรล่างออกเพื่อให้อาการฟันเหยินลดลงหรือหายไป การผ่าตัดนี้มักจะทำร่วมกับการจัดฟันเพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ดีที่สุด
การใช้เครื่องมือขยายเพดานปาก (Palate Expansion)
เครื่องมือขยายเพดานปากหรือ Palatal expanders เป็นวิธีการรักษาที่มักใช้กับเด็กที่มีปัญหาเกี่ยวกับกรามบนมีขนาดเล็ก ทำให้ฟันบนไม่สามารถจัดตัวได้อย่างเหมาะสม และอาจนำไปสู่การยื่นของฟันบน เครื่องมือนี้ทำงานโดยการขยายเพดานปากหรือกรามบนเพื่อเพิ่มพื้นที่สำหรับฟันบน ซึ่งช่วยให้ฟันสามารถจัดตัวได้ดีขึ้นและลดการยื่นของฟันบน ส่วนมากใช้เวลาในการรักษาประมาณ 5-6 เดือน
ภาวะแทรกซ้อนของฟันเหยิน
ฟันเหยินอาจทำให้คนไข้มีอาการหรือมีภาวะแทรกซ้อนดังต่อไปนี้
- ขากรรไกรทำงานหนักเกินไป ทำให้เกิดอาการปวดข้อต่อขากรรไกร มีเสียงดังในขากรรไกร และ ปวดศีรษะ
- ฟันหน้าล่างอาจกัดโดนเพดานปากทำให้เกิดการเจ็บ ปวดฟัน เสียวฟัน ฟันสึก หรือเจ็บเพดานปากได้
- มีปัญหาในการออกเสียง พูดไม่ชัด
- ฟันเหยินอาจทำให้การทำความสะอาดฟันและเหงือกยากขึ้น ซึ่งอาจนำไปสู่การสะสมของคราบพลัคและการเกิดโรคเหงือก เช่น โรคเหงือกอักเสบและโรคปริทันต์ ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของการสูญเสียฟันในผู้ใหญ่
- ฟันเหยินอาจส่งผลต่อความมั่นใจและภาพลักษณ์ตนเองของบุคคล คนบางคนอาจรู้สึกอายหรือไม่สบายใจในการยิ้มหรือพูดคุยกับผู้อื่น
การป้องกันฟันเหยิน
การป้องกันฟันเหยินนั้นถ้าหากมีสาเหตุมาจากพันธุกรรมจะไม่สามารถป้องกันได้ แต่สามารถแก้ไขได้ด้วยการจัดฟัน แต่การฟันเหยินจากสาเหตุอื่น เช่น พฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมในวัยเด็กล้วนเป็นสิ่งที่สามารถฝึกสอนได้ เช่น ไม่ปล่อยให้เด็กดูดนิ้ว ไม่ให้ดูดริมฝีปาก ไม่เอาลิ้นดุนฟัน รวมถึงควรการเข้ารับการรักษาอาการฟันเหยินตั้งแต่เริ่มต้นจะช่วยลดระดับความรุนแรงที่จะเกิดในอนาคตได้
คำถามพบบ่อยเกี่ยวกับฟันเหยิน
ฟันเหยิน จัดฟันต้องถอนไหม
การตัดสินใจว่าจะต้องถอนฟันหรือไม่เมื่อจัดฟันเพื่อรักษาฟันเหยินขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย รวมถึงระดับความรุนแรงของฟันเหยิน ความพร้อมของพื้นที่ในปาก และเป้าหมายของการรักษา
กรณีที่อาจต้องถอนฟัน
- ฟันเหยินมาก
- ฟันหน้ามีขนาดใหญ่
- กระดูกขากรรไกรบนยื่นออกมา
- เพดานปากแคบ
กรณีที่อาจไม่ต้องถอนฟัน
- ฟันเหยินเพียงเล็กน้อย
- ฟันหน้ามีขนาดปกติ
- กระดูกขากรรไกรบนมีขนาดปกติ
- เพดานปากมีขนาดปกติ
จัดฟันเสร็จแล้วทำไมฟันเหยิน
หากฟันยังเหยินอยู่แม้การจัดฟันจะสิ้นสุดลงแล้ว เป็นไปได้ว่าเกิดจากสาเหตุดังต่อไปนี้:
- ไม่ได้ใส่รีเทนเนอร์ จนทำให้ฟันที่จัดมาเกิดการเคลื่อนที่ผิดไปจากตำแหน่งเดิม
- กระดูกขากรรไกรยื่น ซึ่งในกรณีนี้การจัดฟันจะช่วยให้ฟันเรียงตัวได้ดีเท่านั้น แต่ต้องทำการผ่าตัดกระดูกขากรรไกรร่วมด้วยเพื่อให้โครงสร้างกระดูกดีขึ้น
- กลืนผิดวิธี มีคนไข้หลายคนที่กลืนผิดวิธี วิธีที่ผิดคือกลืนแล้วลิ้นไปดันฟันหน้าบน ซึ่งกระบวนการกลืนนี้มักเกิดโดยไม่รู้ตัว ต้องฝึกการกลืนที่ถูกต้อง ซึ่งตำแหน่งการวางลิ้นขณะกลืนจะต้องอยู่บริเวณกลางเพดานปาก หลังฟันหน้าประมาณ 2 เซนติเมตร การฝึกกลืนให้ถูกต้องบ่อยๆ จะช่วยได้ เพราะในวันหนึ่งคนเรากลืนบ่อยถึง 1,000-2,000 ครั้ง เมื่อฟันได้รับแรงกระทำบ่อยๆ ก็สามารถทำให้ฟันเหยินได้เช่นกัน
ฟันเหยิน จัดฟันกี่ปี
ระยะเวลาในการจัดฟันเพื่อรักษาฟันเหยินขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย รวมถึงระดับความรุนแรงของฟันเหยิน ความซับซ้อนของกรณีการรักษา การตอบสนองของผู้ป่วยต่อการรักษา และความเคร่งครัดในการปฏิบัติตามคำแนะนำของทันตแพทย์ โดยทั่วไป ระยะเวลาสำหรับการจัดฟันสามารถแตกต่างกันไป ตั้งแต่ 1 ถึง 3 ปี หรือมากกว่า ขึ้นอยู่กับเงื่อนไขเฉพาะของแต่ละบุคคล
ฟันเหยิน ไม่อยากจัดฟันได้ไหม
หากฟันเหยินแต่ไม่อยากจัดฟันเพราะไม่อยากให้คนอื่นเห็นว่ากำลังจัดฟันอยู่ แนะนำว่าให้จัดฟันแบบใส เพราะเป็นการจัดฟันที่มีประสิทธิภาพดีและมองเห็นเครื่องมือจัดฟันยากมากเพราะมีเป็นสีใส
ฟันเหยินกับฟันสบลึกเหมือนกันหรือไม่
ฟันเหยินกับฟันสบลึกเป็นคนละอย่างกัน ฟันเหยินคือฟันหน้าบนยื่นออกห่างจากฟันหน้าล่างมากเกินไป ในขณะที่ฟันสบลึกคือฟันหน้าบนยื่นออกมาคร่อมฟันหน้าล่างมากเกินไปทำให้เห็นฟันหน้าล่างนิดเดียว
